Starokatolicyzm - treść nauczania Kościołów starokatolickich, całość przyjętych w nim zasad odnoszących się do wiary, moralności, życia religijnego i funkcjonowania Kościoła.

Najwięcej starokatolików mieszka na terenie Stanów Zjednoczonych, Kanady, Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Na terenie Polski żyje ok. 45 tys. starokatolików.

Geneza starokatolicyzmu

Kościół Utrechcki uznany przez państwo jako Kościół Rzymskokatolicki Starobiskupiego Kleru swą genezą sięga czasów anglosaskiego mnicha i apostoła Fryzji: św. Willibrorda, który w 695r. został pierwszym arcybiskupem Utrechtu. Biskupi utrechccy już w średniowieczu wyróżniali się daleko idącą niezależnością od Rzymu, co przejawiało się min. w praktykach wyboru biskupów przez kapitułę. Po roku 1517 napięcia i konflikty religijne w Niderlandach wystąpiły ze szczególnym nasileniem. Reformacja zyskała tu wielu zwolenników. W 1566r. doszło w Holandii do powstania przeciwko Hiszpanom. We Flandrii i Brabancji wybuchły zamieszki. Łupiono kościoły i klasztory, napadano na duchowieństwo. Powstańcze władze Holandii zakazały odprawiania nabożeństw katolickich. Pokój zawarty w 1648r. zakładał, że zarząd protestanckich magistratów zostanie przekazany stanom północno-niderlandzkim. Od początku jednak sprawę utrudniała kuria rzymska przysyłając do Holandii jezuitów, którzy hołdowali silnemu centralizmowi rzymskiemu. Jezuici lekceważyli wskazania arcybiskupa Utrechtu, formując jednocześnie pogląd, jakoby cała Holandia miała być terenem misyjnym, toteż szybko zrazili sobie miejscowe katolickie duchowieństwo diecezjalne oraz krajowe kierownictwo kościelne, które trzymało się starokościelnych praw autonomii narodowej, a w nauce wiary - zasad starego Kościoła.

Jednakże bezpośrednim powodem powstania niezależnego Kościoła Utrechtu było pomówienie przez jezuitów - katolików holenderskich, głównie zaś arcybiskupa Piotra Codde o sprzyjanie jansenizmowi. Na skutek wrogiego nastawienia holenderskiej zwierzchności protestanckiej do katolików, ks. Piotr Codde nie otrzymał tytułu arcybiskupa Utrechtu, ale arcybiskupa Sebasty z obowiązkiem administrowania kościołem w Utrechcie. W 1702r. został on suspendowany przez papieża, a niedługo potem odwołany z funkcji. 27 kwietnia 1723r. Arcybiskupia Kapituła Utrechcka na mocy przysługującego jej prawa wybrała na stanowisko arcybiskupa Utrechtu Korneliusz Steenovena i powiadomiła papieża o wyborze. Gdy nie doczekano się odpowiedzi papieża, a na zwołanie soboru nie było widoku, nastąpił rozłam między Kościołem Utrechtu a Rzymem. Kościół Utrechcki stał się samodzielny: w 1724r. w Amersfoort utworzono Arcybiskupie Seminarium Duchowne, zostały także obsadzone wakujące siedziby biskupie w Haarlemie i Deventer.


Rozwój ruchu starokatolickiego 

Za początek właściwego starokatolicyzmu uznaje się rok 1870, kiedy to w łonie kościoła rzymskokatolickiego powstał opór wobec postanowień I soboru watykańskiego. Sobór uchwalił konstytucję Pastor aeternus, która zawiera wypowiedź doktrynalną: "Romani Pontificis definitiones esse ex sese irreformabiles, non autem ex consensu Ecclesiae" (definicje Papieża Rzymskiego są same z siebie niezmienne, a nie wynika to ze zgody Kościoła). To zdanie oraz dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności kształtuje dziś w znacznej mierze stosunki w Kościele katolickim, nie wszyscy zgodzili się na te postanowienia. Protest rozpoczęli teologowie Uniwersytetu w Bonn, pod przywództwem Johabba Döllingera, poparli ich również wybitni teologowie Uniwersytetów we Wrocławiu, czy Pradze. Starokatolicy nawiązali kontakt z niezależnym od papiestwa Kościołem Utrechtu, przejęli od niego sukcesję apostolską i stworzyli własną organizację kościelną o ustroju episkopalno-synodalnym. Zniesiono spowiedź indywidualną, posty, celibat księży i łacinę w liturgii. W 1899 r. doszło do założenia zrzeszającej kościoły starokatolickie z całego świata Unii Utrechckiej.


Doktryna starokatolicka

Doktryna Starokatolicka opiera się na nauce niepodzielonego Kościoła Powszechnego pierwszych wieków, ujętej w ustaleniach Soborów Ekumenicznych. Starokatolicy najwyższą cześć oddają Bogu, wyznają wiarę w realną obecność ciała i krwi pańskiej w Eucharystii zaś komunia jest udzielana pod dwiema postaciami: chleba i wina. Eucharystia nie jest w starokatolicyzmie powtórzeniem ofiary Chrystusa, a jej upamiętnieniem czy też uobecnieniem. W starokatolicyzmie istnieje również kult Maryi Panny, jednak odrzucany jest dogmat o jej Niepokalanym Poczęciu i Wniebowzięciu, zniesione zostały dogmaty przyjęte przez Kościół zachodni po rozłamie z Kościołem wschodnim. Starokatolicy oddają cześć także aniołom, apostołom, męczennikom i świętym, podkreślając jednakże iż tylko Chrystus jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi zaś wysłuchanie modlitw zależy tylko od Boga, a święci modlą się za wiernymi jako członkowie Kościoła. Kościół młodzieży do 18. roku życia nakazuje spowiedź w konfesjonale, pozostałym wiernym odpuszcza się grzechy w trakcie mszy podczas spowiedzi powszechnej. Kościoły starokatolickie nie uznają nieomylności i władzy papieży.

Wiele kościołów uważających się za starokatolickie przejmuje z Kościoła rzymskokatolickiego niektóre praktyki kultowe; np. mimo iż Kościół polskokatolicki uznaje starokatolicką naukę o odrzuceniu władzy papieża, osoba papieża otaczana jest w nim ogromnym szacunkiem. Poza tym zaznacza w nim swą umiarkowaną obecność kult Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, choć Kościoły starokatolickie nie przyjęły dogmatów na ten temat.
____________________________________________________________________________________________________________________
źródło