Malcolm Moore/27.06.2008 07:00 źródło: onet.pl

Tajne przesłanie Michała Anioła

Michał Anioł ukrył we freskach Kaplicy Sykstyńskiej sekretny kod zawierający mistyczne symbole żydowskie i zniewagi pod adresem papieża

Tak przynajmniej twierdzą autorzy wydanej niedawno książki.

Sklepienie Kaplicy, które artysta ozdabiał przez cztery lata na początku XVI wieku, jest "pomostem" pomiędzy Kościołem rzymsko-katolickim a wiarą żydowską – wynika z publikacji "The Sistine Secrets: Unlocking the Codes in Michelangelo's Defiant Masterpiece". Książka ta, która już trafiła na listę bestsellerów dziennika "New York Times", jest dziełem rabina Benjamina Blecha, profesora talmudyzmu na nowojorskim Yeshiva University i Roya Dolinera, przewodnika wycieczek po Watykanie.

Kaplica Sykstyńska, fot. AFP

Analizując układ postaci na liczącym 1300 metrów kwadratowych suficie kaplicy, autorzy wykryli kształty odpowiadające hebrajskim literom. Na przykład Dawid i Goliat tworzą literę gimel, w mistycznej tradycji kabalistycznej symbolizującą g’vurah, czyli siłę. Kabała to zespół starodawnych ezoterycznych nauk, mających odsłaniać ukryte znaczenie Tanach, czyli hebrajskiej Biblii, i tłumaczyć żydowskie praktyki religijne. Scena ukazująca Judytę i jej służącą trzymającą głowę Holofernesa, dowódcy wojsk asyryjskich, ma kształt litery chet, reprezentującej chesed, czyli miłosierdzie.

"Tam jest bardzo wiele znaczeń, a większość z nich wywodzi się z tradycji żydowskiej – powiedział w amerykańskim programie telewizyjnym Doliner. Rabin Blech dodał, że wszystkie postaci z dziewięciu scen uwiecznionych w Kaplicy to Żydzi. – Michał Anioł ukazuje tylko postaci ze Starego Testamentu, próbując postawić pytanie: dlaczego zapominamy o naszych prawdziwych korzeniach?".

Książka sugeruje też, że drzewo życia widoczne na fresku to nie – jak się powszechnie sądzi – jabłoń, ale zgodnie z żydowską tradycją, figowiec. Autorzy uważają, że cała Kaplica Sykstyńska, zbudowana ich zdaniem według tych samych proporcji co Świątynia Jerozolimska, jest "zagubionym mistycznym przesłaniem powszechnej miłości", zawartym tam, byśmy je odczytali.

Autorzy przypuszczają, że Michał Anioł zaznajomił się z judaizmem przebywając we Florencji na dworze Wawrzyńca Medyceusza zwanego Wspaniałym. Twierdzą też, że w jego freskach ukryta jest krytyka papieża Juliusza II, który zamówił to dzieło. Artysta, zdegustowany papieską korupcją, namalował proroka Zachariasza na podobieństwo Juliusza. Widoczny za nim anioł "czyni wyjątkowo obsceniczny gest nad jego głową".

Krytycy książki wskazują, że w obszernych i dobrze zachowanych pismach Michała Anioła nie ma żadnej wzmianki o jakimkolwiek szyfrze ukrytym w sykstyńskich freskach. Dr Arnold Nesselrath, kurator muzeów watykańskich, zwraca uwagę, iż nie jest możliwe, by Michał Anioł mógł namalować w Kaplicy cokolwiek bez wyraźnej zgody papieża.

Marco Bussagli, profesor historii sztuki na uniwersytecie La Sapienza w Rzymie, uważa, że ujawnianie "antykatolickich i antychrześcijańskich" treści "wskazuje, iż syndrom Dana Browna uderza ponownie". Brown to autor kontrowersyjnej książki "Kod da Vinci". Pisze w niej, że Jezus potajemnie poślubił Marię Magdalenę.

Blech i Doliner nie pierwsi dostrzegli sekretny szyfr Michała Anioła. W 1950 roku Joaquin Diaz Gonzalez, dyplomata wenezuelski, napisał broszurę, w której utrzymywał, że w układzie postaci w Sądzie Ostatecznym ukryty jest zarys twarzy Dantego. Zobaczył tam również obraz Jezusa na krzyżu. W 1990 roku Frank Meshberger wykazywał w "Journal of the American Medical Association", że centralna scena ukazująca Boga i Adama wyciągających do siebie ręce odwzorowuje kształt mózgu i rdzenia kręgowego. W roku 2000 dr Garabed Eknojan wypatrzył w malowidle kształt nerki.

Kabała – ukryta prawda czy herezja?

Uważana jest przez swych wyznawców, wśród których są takie sławy jak Madonna, za prawdziwą treść judaizmu. Inni potępiają ją jako herezję. Źródła kabały nie są znane, ale jej nauki mogły być głoszone już w drugim wieku naszej ery. Obecnie pojęcie to obejmuje żydowskie praktyki ezoteryczne i wiedzę. Samo słowo oznacza "przyjmowanie".

Wyznawcy kabały często wiążą sobie wokół nadgarstka czerwony sznureczek na znak swej wiary i tego, że zgłębiają tekst zwany Zohar. Odsłania on podobno ukryty sens judaizmu. W ramach tej szkoły istnieją jednak różne nurty i trudno jest o precyzyjną definicję myśli kabalistycznej. Większość praktykujących przyznaje, że jest to koncepcja abstrakcyjna i trzeba ją uchwycić intuicyjnie. Kabaliści wierzą, że każda hebrajska litera, słowo, liczba, a nawet akcent mają ukryte znaczenie. Uważają, że szyfr znaczeń i doniosłych treści znajduje się w pierwszych pięciu księgach hebrajskiej Biblii, zwanych Torą.